सीताफळ (custard apple)

सीताफळ हे उष्णकटबंधीय अमेरिकेच्या आणि वेस्ट इंडिजच्या काही भागांमध्ये आढळणारे फळ आहे.

स्पॅनिश व्यापाऱ्यांनी हे आशियामध्ये आणले. ह्या फळाचे जुने नाव मेक्सिकन आहे. तसेच हे अजूनही बंगाली व इतर भाषांमध्येवापरतात. हे हिरव्या रंगाचे एक गोड फळ आहे. ह्या फळाच्या झाडाची उंची ७ ते १० फुटापर्यंत असते. सीताफळामध्ये काळ्या रंगाच्याबिया असतात. व  फळावरचे डोळे चांगले मोठे झाले की कच्चे तोडून पिकायला ठेवतात. खरे तर याचे नाव शितफळ नंतर त्याचाअपभ्रंश होऊन  सीताफळ असा झाला. सीताफळ हे प्रामुख्याने महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागातील घरांच्या आजूबाजूला तसेच शेतामध्ये मोठ्या प्रमाणात आढळून येते.

सीताफळ हे एक कोरडवाहू फळपीक असून, या पिकाचे क्षेत्र आणि बाजारपेठेतील मागणी ही दिवसेंदिवस वाढत आहे. या पिकासाठीलागणारी हलकी जमीन हवे असणारे हवामान व कमी पाणी अशा प्रकारची  उपलब्धता महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणावर असल्यामुळेमहाराष्ट्रात या पिकाचे क्षेत्र वाढले आहे. सीताफळ हे कोरडवाहू फळपिक अत्यंत महत्त्वाचे असून, या फळांमध्ये अनेक प्रकारची कर्बोदके, खनिजे व जीवनसत्वांचा मुबलक साठाअसल्यामुळे आरोग्याच्या दृष्टीने यास विशेष महत्त्व प्राप्त झाले आहे. गराचे जास्त प्रमाण व कमी बिया असलेल्या जाती या पिकाच्यालागवडीसाठी पसंत केल्या जातात.

राहुरीच्या कृषी विद्यापीठामध्ये अशा प्रकारच्या जातींच्या संशोधनाचे कार्य सन १९८८ पासून हाती घेण्यात आले आहे. या फळ पिकाचेमहत्त्व ओळखून भारतीय कृषी संशोधन परिषदेने त्या विद्यापीठात या पिकाच्या संशोधनासाठी मदत देऊन सन २००७  मध्ये पुणेजिल्ह्यातील मौजे जाधव वाडी तालुका पुरंदर येथे एक स्वतंत्र संशोधन केंद्र सुरू  केले आहे. सीताफळाच्या वेगवेगळ्या जातींचा संचकरणे, सीताफळामध्ये सुधारित उत्पादन तंत्रज्ञानाचा अभ्यास करणे, सीताफळावर येणाऱ्या किडीचे आणि रोगांचे व्यवस्थापन करणे, यासंशोधन केंद्राची मूळ उद्दिष्टे आहे. सीताफळाला कीटकनाशके लागत नाहीत. सीताफळाच्या जातीचीच रामफळ आणि हनुमान फळ हीफळे आहेत.